گرما بیش از حد هوا در تابستان 1403، شهروندان را با سؤالات جدی نسبت به وضعیت اقلیمی و آب و هوا مواجه کرده است. ایران در شرایط سختی از نظر آب و هوا قرار دارد و تغییرات اقلیمی جهانی و گرم شدن بی سابقه هوا نیز بر روی آن اثر بیشتری دارد.  

 

به جهت بررسی موضوع فوق، «انتخاب»گفتگویی انجام داده با احد وظیفه، رئیس مرکز اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

 

 

در اخبار سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان جهانی هواشناسی و گزارش‌های ناسا و مرکز اقلیم اروپایی نشان می‌دهد که امسال یک سال استثنایی است. رکورد گرما جهان شکسته شد و گرم‌ترین دما زمین در ماه گذشته رخ داد. گرم‌ترین روز زمین که بالاتر از 17 درجه سلسیوس بود، ماه گذشته به ثبت رسید. گرما بی سابقه در اروپا و آمریکا و هند باعث خساراتی شده است. یکی از دلایل گرما ایران هم این اتفاق جهانی بود. امسال شرایط خاص اقلیمی حاکم بود و بارش‌های مانسون در جنوب شرق ایران دیر آغاز شد. در تیر ماه به همین خاطر جنوب شرق ایران بسیار گرم‌تر از حالت عادی بود. در مرداد ماه با عملکرد مانسون و تراز میانی جو که پرفشار جنب حاره‌ای معرو فاست در فلات مرکزی متمرکز بود و بیشترین گرمایش فرونشینی را روی فلات مرکزی ایجاد کرد. ما در استان یزد و اصفهان و بخش‌های جنوبی تهران و قم، شرایط بالاتر از استاندارد گرمایی را تجربه کردیم. در استان یزد و اصفهان هم رکورد‌های جدید به جا گذاشتیم.

 

 

یک بخش از تغییرات اقلیمی متعلق به کل جهان است. ذوب یخ‌های قطبی، کاهش شدید پوشش یخی در قطب شمال و جنوب، از بین رفتن یخچال‌ها در مناطق کوهستانی مهم دنیا مانند هیمالیا، آلپ، راکی و رشته کوه‌های آمریکا جنوبی که محصول تغییر اقلیم است. با افزایش ارتفاع سطح آب دریا‌ها، خشک شدن دریاچه‌ها، توسعه خشکسالی‌ها، بیابانی شدن زمین، کاهش آب‌های شیرین و حجم رودخانه‌ها و همینطور گرمایش زمین، اثرات تغییر اقلیم است. تغییر اقلیم باعث می‌شود در برخی از مناطق مانند ایران و عربستان و سوریه و عراق، بارندگی‌ها کاهش پیدا کند و از آن طرف وقتی دما افزایش پیدا می‌کند، باعث افزایش تبخیر می‌شود و رودخانه‌ها زودتر خشک می‌شوند. نیاز آبی گیاهان نیز در این وضعیت بیشتر می‌شود.

 

 

بخش دیگری از تغییر اقلیم در ایران ناشی از توسعه کلانشهر هاست. جمعیت زیاد و متراکمی در یک منطقه ساکن می‌شود و این جمعیت و فعالیت‌های مربوطه مانند تأسیسات ساختمانی و خیابان‌ها و افزایش مصرف انرژی و. باعث می‌شود اثرات تغییرات اقلیمی محلی تشدید شود. توسعه شهر و افزایش جمعیت باعث می‌شود که مناطق با پوشش سبز تغییر کاربری دهند و تبدیل به منازل مسکونی شوند؛ در نتیجه این مناطق مسکونی به علت نوع پوششی که دارند، شاهد افزایش استفاده از بتن و آهن هستیم که جذب خورشیدی را بیشتر می‌کنند و اطراف آن‌ها گرم‌تر می‌شود. تغییر اقلیم یک وضعیت موقتی نیست، از دهه‌ها پیش و شاید صد سال پیش با افزایش مصرف گاز‌های گلخانه‌ای آغاز شده است. گرمایی که قرار است شب هنگام از زمین آزاد شود، با این گاز‌ها به دام می‌افتند. این تغییر عظیم و گرم شدن دما، ناشی از استفاده از گاز‌های گلخانه‌ای است. تغییر الگو‌های جوی با افزایش دما، باعث کاهش بارندگی می‌شود و این عامل بر سخت‌تر شدن وضعیت آب و هوایی اثرگذار است. امسال خشکسالی تا حدی کاهش یافت و در برخی از مناطق غربی کشور، ترسالی داشتیم.

 

 

در خوشبیانه‌ترین حال این است که کشور‌ها در سال 2050، بخش عمده‌ای از انرژی‌شان را از انرژی پاک تأمین کنند. باید انتشار گاز‌های گلخانه‌ای متوقف شود و گرمایش زمین از اینی که هست بیشتر نشود. اگر روند فعلی تداوم یابد، انتظار شرایط بسیار ناگواری را در کشور‌های جزیره‌ای و بداقلیم داریم. کشور‌های خاورمیانه به این علت که بارش اقلیمی‌شان خیلی پایین‌تر است هم دچار مشکل می‌شوند. این کشور‌ها از نظر امنیت غذایی، بهداشت، کیفیت هوا و خیلی از چالش‌های دیگر، دچار مشکلات بزرگ می‌شوند. تغییر اقلیم سال‌ها ادامه خواهد داشت و آثار ناگوار آن بر جوامع انسانی تشدید خواهد شد.

 

برای مقابله با این وضعیت چه باید کرد؟

 

مشکل عمده جهان، گاز‌های گلخانه‌ای است. برای اینکه انتشار گاز‌های گلخانه‌ای متوقف شود، باید هرچه می‌توانیم از میزان سوخت‌های فسیلی کم کنیم. کشور‌هایی که انتشار گازشان مانند آمریکا و چین و هند بالاست، باید به سرعت انرژی‌هایشان را با انرژی پاک جایگزین کنند.

 

خوشبختانه خیلی از کشور‌ها، سرمایه‌گذاری گرانی در تولید انرژی پاک انجام داده و یا می‌دهند. هدف‌گذاری‌ها این است که تا سال 2030 و 2035،45درصد انرژی مصرفی‌شان از انرژی پاک باشد و در سال 2050، استفاده از سوخت فسیلی را به صفر برسانند. مهم‌ترین کاری که می‌توانیم در کوتاه مدت انجام دهیم این است که آنچنان با طبیعت سازگار شویم که اثرات تغییر اقلیم کاهش یابد. مثلاً در کشاورزی به کاشت محصولاتی بپردازیم که نیاز آبی کمتری دارند یا از تکنولوژی جدید برای کاشت استفاده کنیم. در بخش حمل و نقل باید به انرژی‌های پاک رو بیاوریم.