دکتر سعید معیدفر رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در نشست تخصصی «صلح در آینه فرهنگ و سیاست ایرانی» که به مناسبت‌ روز جهانی صلح از سوی گروه جامعه شناسی حقوق انجمن جامعه شناسی برگزار شده بود، مقاله خود را با موضوع «امکان و امتناع صلح در ایران امروز» قرائت کرد.

این استاد بازنشسته دانشگاه در آغاز سخن خود، به پارادوکس تاریخ و فرهنگ ایران اشاره کرده و می گوید: «با اشاره به این که «وقتی که به تاریخ و فرهنگ ایران گذر می کنیم، یک پارادوکسی هست با توجه به جغرافیای استراتژیک ایران، که این  پارادوکس از یک طرف مقوم صلح، و از یک طرف زمینه ساز شرایط جنگی است. از آن جا که ایران گذرگاه تجاری شرق و غرب عالم از گذشته های دور بوده، بنابراین طبیعی است که برای بقای تمدن در این منطقه، یعنی ایران بزرگ، باید زمینه های صلح فراهم می شده، تا تجارت به خوبی اتفاق بیفتد. و در نهایت از قبل آن ثروتی تولید بشود که می دانیم بسیاری از امپراتوری های بزرگ ایرانی و تمدن ایرانی، محصول یک چنین بستر مناسب بوده است.»

معیدفر می افزاید: «ولی در عین حال این گذرگاه  محل تاخت و تازهای شرق و غرب عالم هم بوده. ما  بارها و بارها شاهد بوده ایم که به طمع این ثروت و این امپراتوری، مهاجمانی از شرق و غرب کشور آمده اند و در نهایت شرایط کشور را درگیر جنگ  و ضد صلح کرده اند و این پارادوکس به نظر می رسد در دوره کنونی نیز به شکل دیگری جریان دارد. ما گذرگاه تجاری تاریخی خودمان را از دست داده ایم، بنابراین به یک عبارت آن امکانی  که در تاریخ و گذشته ما وجود داشت، برای این که این جا درش باید امنیت و صلح می بود، تا راه های تجاری امن باشد برای این کار، چنین موقعیتی مخدوش شده است. و ما تقریبا چند قرن است که متاسفانه در مواجهه ای که با عثمانی ها داشتیم، این گذرگاه ها از بین رفته و می دانیم که از جنوب یا شمال  این کشور ، این اتفاق دارد می افتد . بنابراین امکان صلح را از دست داده ایم.»

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران می افزاید: «طمع شرایط استراتژیک و موقعیت های دیگری که این جا وجود داشته، زمینه ساز ضد صلح بوده و در شرایط کنونی نیز در چنین موقعیتی قرار گرفته ایم. ما در شرایطی هستیم که مشاهده می کنیم که از هر زمان دیگری، منطقه ما آماده شرایط جنگی ، تاخت و تازها، و کشت و کشتارها و مسایلی مانند این است.»

این استاد سابق دانشگاه در ادامه به فرآیندهای مثبت مبتنی بر صلح در ایران اشاره کرد و گفت: « اتفاق دیگری که در دوره جدید  خصوصا نسل های  امروز افتاده، فرآیند جهانی شدن و تاثیرات آن بر روی نسل جدیدی است که این نسل برخلاف نسل دوران انقلاب، تمایلی به مواجهه های سرسختانه ندارد. بیشتر تمایل به زندگی، آرامش و سبک زندگی خاص خودش دارد،  و دیگر آن نگرش های ایدئولوژیک و آن روحیه های انقلابی گری تقریبا در میان نسل های جدید ما از بین رفته است. و این خود نویدبخش بسترها و  زمینه های صلح در میان مردم و خصوصا  نسل  های جدید است. اما در نقطه مقابلش متاسفانه نظام سیاسی که برآمده دوران حکومت  های ایدئولوژیک و حاکمیت مبارزاتی علیه امپریالیسم و این مسائلی که به  نحوی ما را وارد عرصه انقلاب از سال ۱۳۵۷ کرده، و نسلی که از آن دوران همچنان فائق است، قدرت را در اختیار دارد، و بر اساس آن ایدئولوژی و تفکرات پیشینی، و درعین حال خطراتی که در منطقه تهدید می کند یا مواجهه هایی که به لحاظ آرمان فلسطین و اسراییل و امثال این ها ایجاد شده، این نیز زمینه ساز جنگ است. کما این که ما در منطقه شاهد هستیم با این محوریت در عمل منطقه درگیر جنگ است و هر لحظه امکان دارد که دامنه های آن گسترش بیش از اندازه پیدا بکند.»

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران می گوید: «بنابراین آن پارادوکس به یک شکل دیگری جریان یافته ضمن این که ما مزیت های اقتصادی و تجارت بین الملل خودمان را نیز از دست داده ایم. و این گونه در معرض این دست از خطرات قرار داریم. جنبه های مثبت آن را هم که عرض کردم که مساله نسل نو ، فرآیند جهانی شدن، و گرایش این نسل به سمت آرامش، و زندگی است. همانطور که ما در شعارهای ۱۴۰۱ هم در میان جمعیت های کثیری که معترض به وضع موجود با شعار زندگی، آزادی و زن بودند مشاهده کردیم. این ها مسایلی است که حول این پارادوکس در کشور ما وجود داشته و درعین حال به نظر می رسد که ایران با توجه به انقلاب ها و جنبش ها و اعتراضات متعدد، دوره های خیلی سختی را  طی کرده، جامعه خسته است و دیگر تمایلی به ادامه این وضعیت ندارد. این موضوع از جهتی مثبت است. ولی متاسفانه نظام سیاسی  همچنان بر پایه استمرار آرمان های دهه ۵۰ پافشاری می کند، اما به نظر می رسد که با توجه به غلظت خواست عمومی و آن چه که در نسل های جدید وجود دارد، در نهایت چاره ای جز پذیرش راه آنان ندارد.»

او سپس در باره آینده کشور گفت: «بنابراین می توان تا اندازه ای آینده را رو به صلح در  کشور تعریف کرد. اگر چه ما  دارای موانع دیگری هم هستیم. از جمله می دانیم که ما هنوز نتوانستیم بعد از دهه های متمادی به یک تعریف معینی، برای بقاء در جامعه برسیم، خودمان را در میانه آن دوران مدرن و ارزش های خاص آن با دورانی که هویت های دیگری در ما اهمیت داشتند، برقرار بکنیم. سرگردانی در این میان همچنان ادامه دارد، و این شاید شکاف نسل های تاریخی، ممکن است که نوعی فراز  و فرودهایی را در آینده کشورمان به همراه داشته باشد. به طور قطع در پیش روی، با توجه به خواست نسل های جدید و عمومیت پیدا کردن تدریجی آن، شاید ما به راحتی نتوانیم صلح را در جامعه محقق کنیم.»

معیدفر در آخر گفت: «در هر حال برای حصول کامل آن (صلح) به طور قطع، ممکن است که به طور متناوب جامعه ایران، عرصه ناملایماتی هم باشد.  قاعدتا خیلی نمی شود پیش بینی کرد. شاید وضعیت منطقه بحرانی بشود،شاید به نحوی تاثیراتش را به طور کوتاه مدت، روی مردم و کشور ما بگذارد، و ما را ناخواسته وارد یک مواجهاتی بکند. اما آنچه که می توان گفت بیشتر از همه می تواند آینده کشور را تضمین بکند همان خواست عمومی نسل ها ی جدید  است که تمایل به یک نوع تعامل با دنیا ، منطقه، حتی بین خودشان داشته باشند. و این نوید بخش صلح  در آینده کشور خواهد بود. تا رسیدن به این موقعیت ممکنه که بعضا اتفاقاتی غیرقابل پیش بینی به وجود بیاید، و بعضا خود این ها یک جریانات ضد صلح باشد. در هر حال امید که این چالش ها و این مسایل این میان، خیلی اهمیت پیدا نکند، و گرایش عمومی جامعه به سمت صلح بتواند تاثیرات عمیق خودش را بر فرهنگ و سیاست جامعه ما بگذارد.»